CROHN HASTALIĞI NEDİR?
BELİRTİLERİ NELERDİR ?
NASIL TANI KONULUR?
NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Hastalık, bugünkü anlamda ilk kez 1932 yılında Amerikalı ‘’Dr. Bernard Burrill CROHN’’ tarafından tanımlanıp tıp literatürüne kazandırıldığı için CROHN HASTALIĞI olarak adlandırılmıştır.
CROHN HASTALIĞI, iltihabi (inflamatuar) bağırsak hastalıkları grubunda değerlendirilen bir hastalıktır. Bu iltihap bir OTOİMMÜN reaksiyon olup savunma sistemimizin vücudun kendi dokularını yabancı-zararlı olarak algılayıp saldırmasıdır. CROHN HASTALIĞINDA sindirim sistemi iç yüzeyinde tutulum ile birlikte tutulan alanlarda bölgesel kalınlaşma ve daralma oluşur, bazen bunlara yer yer ülserasyon (yara), granülom (kitle) da eklenebilir. Tutulumlar atlama tarzında (skip area) olup birden fazla bölgeyi tutma eğiliminde ve bu tutulan alanlar birkaç santimetreden bir metreye kadar değişebilir. CROHN HASTALIĞINDA tutulumlar ağızdan anüse kadar her bölgede olabilmekle birlikte çoğunlukla ince bağırsakların son kısımları (distal ileum) ile kalın bağırsağın (kolon) başlangıcında (çekum) daha fazla izlenir ve bu bölge İLEOÇEKAL bölge olarak adlandırılır. Tutulan bölgedeki inflamasyona bağlı kalınlaşma ve darlık ile birlikte bölgesel LENF BEZLERİNDE de inflamasyona bağlı olarak şişlikler gözlenebilir.
CROHN HASTALIĞI çoğunlukla 35-40 yaşında ortaya çıkar. Belirgin cinsiyet farkı gözetmez. Fakat daha erken ve geç dönemlerde de rastlanabilir. Tıp literatüründe İDİOPATİK (sebebi bilinmeyen) hastalık grubunda değerlendirilir. Fakat CROHN HASTALIĞINDA aile içi birikim yani genetik önemli bir faktördür. CROHN HASTALIĞINDA kalıtsal ve çevresel faktörlerin rol oynadığı konusunda fikir birliği vardır. Ayrıca hastalık çoğunlukla tetikleyen travmatik bir sürecin ardından (şiddetli enfeksiyon, ağır depresyon, kanser tedavisi, kemoterapi vs) gözlenmekle birlikte bazen belirgin hiçbir sebep yokken bile ortaya çıkabilir.
CROHN HASTALIĞI iyileşme (remisyon) ve alevlenmelerle (aktif hastalık) seyreder. Uzun remisyon sağlanması CROHN HASTALIĞI tedavisinde son derece hayati öneme sahiptir. Çünkü her alevlenme döneminde bir önceki tutulan bölgelerdeki kalınlaşma ve darlık artmakla birlikte çok daha önemlisi yeni tutulum alanları oluşur.
CROHN HASTALIĞINDA tutulan bölgede oluşan darlığa bağlı bağırsaklarda tam veya tama yakın tıkanmalar gözlenebilir. Bu durumda yapılacak tek tedavi cerrahi olarak daralmış bölgenin çıkarılması ve bağırsak akışkanlığının sağlanmasıdır. Tutulan bağırsak segmentindeki darlık ile birlikte FİSTÜL (tünel) dediğimiz komplikasyon nedeniyle bağırsaklar arasında (entero-enteral fistül), bağırsakla makat arasında (perianal fistül), bağırsakla karın duvarı arasında (entero-kütan fistül), bağırsakla vajina arasında (entero-vajinal fistül) vs gelişebilir. Bu fistül nedeniyle bağırsak içeri fistülün açıldığı bölge bir borucuk aracılığı ile akar ve komplikasyonlara neden olur. FİSTÜL olguları CROHN HASTALIĞINDA tedaviye son derece dirençli olup, tedavi sonrasında aynı yerden veya başka yerden tekrar fistülize olmaya meyillidir.
CROHN HASTALIĞINDA bir diğer olası komplikasyon ise makat çevresinde FİSSÜR (çatlak) ve ANAL APSEdir. Fissür ve anal apse de aynen fistül gibi tedaviye son derece dirençli ve nüks etme (tekrar etme) oranları son derece yüksektir.
HANGİ BULGULAR OLURSA CROHN HASTALIĞINDAN ŞÜPHELENMELİYİZ:
- Uzun süreden beri devam eden karın ağrısı, bağırsak huzursuzluğu ve bulantı
- Uzun süreden beri düşmeyen sebebi açıklanamayan ATEŞ
- Geçmeyen ağız içi yaralar
- Dışkıda KAN görülmesi
- Dışkıda MUKUS (sümüksü) görülmesi
- Dirençli İSHAL
- İleri yaşlarda bazen KABIZLIK
- Sık dışkılama hissi (tenezm) ve dışkılama sonrası tam boşalmamış hissi
- Kansızlık (anemi)
- Kronik yorgunluk
- İştahsızlık ve kilo kaybı
- Dirençli anal fissür (makat çatlağı)
- Anal fistül ( makat harici yan yoldan dışkı ve/veya gaz gelmesi)
- Anal apse (makat apsesi)
- Geçmişte başka otoimmün hastalıkları olanların bu bulgularla birlikte olması
CROHN HASTALIĞINDA TANI NASIL KONULUR ?
Alanında deneyimli bir hekim tarafından hastanın şikayetleri çok iyi dinlenmelidir. Ardında yapılacak detaylı sorgulama tanı için son derece kıymetlidir. Yapılacak fizik muayene ile ağız içinde yara, anal fissür, anal fistül, anal apse, herhangi cilt lezyonu, tırnak ve cilt bulgusu, anemi, bölgesel lenf bezlerinde şişkinlik, karında hassasiyet vs olup olmadığı değerlendirilir. Ardında OTOİMMÜN reaksiyonu, kan tablosunu ve diğer parametreleri gözlemlemek için kan testleri yapılır. Endoskopi ve kolonoskopi tanıda son derece kıymetlidir ve tanı konulmasında en önemlidir. Yapılan endoskopik-kolonoskopik incelemede bölgesel darlık, doku kalınlaşması ve zaman zaman ülserayon ve granülom oluşumlarına rastlamak tanı açısından spesifik bulgulardır. Ayrıca bulgu tesbit edilen bölgelerden yapılacak BİOPSİ (küçük örnek alma) tanının kesinleştirilmesini sağlar. Kontrastlı MRG (manyetik rezonans görüntüleme) tanı konulmasında ve özellikle fistüllerin tanımlamasında önemlidir.
CROHN HASTALIĞI NASIL TEDAVİ EDİLİR ?
CROHN HASTALIĞINDA tedavi alevlenme dönemlerinde inflamasyonun baskılanması ve oluşan komplikasyonların (bağırsak tıkanması, fistül, fissür, apse vs) tedavisi olarak iki kısımda değerlendirilir.
Alevlenme (atak) döneminde OTOİMMÜN reaksiyonu baskılamaya yönelik immünsüpresör birçok ilaç kullanılmaktadır. Bu kullanılan ilaçlar otoimmün reaksiyonu baskılarken aynı zamanda sindirim sistemi FLORA yapısında da geri dönüşsüz hasarlar bırakmaktadır.
CROHN HASTALIĞINA bağlı oluşan komplikasyonlar olan FİSTÜL, FİSSÜR, ANAL ABSE VE BAĞIRSAK TIKANIKLIĞI durumlarında tek tedavi şekli CERRAHİDİR.
CROHN HASTALIĞINDA en önemli ve kritik olay hastalığa erken tanı konularak en kısa sürede tedaviye başlanmasıdır. Kişiler hastalığa ne kadar uzun süre ve şiddetli muhatap olurlarsa geri dönüşsüz komplikasyonlarda o ölçüde fazla olmaktadır.
Bu gerekçelerden dolayı mümkün olan en uzun REMİSYON (iyilik hali, hastalıksız dönem) dönemleri ve en az ALEVLENME (atak geçirme) dönemi sağlamak tedavinin temelini oluşturur. Çünkü geçirilecek her atak yeni tutulum alanları ve mevcut tutulmuş alanların ise komplikasyonlarının artması anlamına gelmektedir.
Mevcut süregelen tedavi yöntemleri ile hastalığın baskılanmasına yönelik verilen ilaçlar sebebiyle sindirim sistemi FLORAMIZI daha fazla hasara uğramaktadır. Yapılan tüm araştırmalar göstermektedir ki CROHN HASTALIĞININ ortaya çıkmasında sindirim sistemi florasının zayıflaması önemli bir tetikleyici faktördür. Yapılan baskılama tedavileriyle zayıflamış olan FLORAMIZ daha fazla hasara uğramakta (biyoçeşitliliği azalmakta ve bazen kısmen veya tamamen yok olmakta) ve sonuçta bir kısır döngü oluşmaktadır.
SİNDİRİM SİSTEMİ FLORASININ bozulması, biyoçeşitliliğinin azalması sindirim sisteminin seçici geçirgen özelliğini bozmakta ve GEÇİRGEN BAĞIRSAK SENDROMUNA sebep olmaktadır. Geçirgen Bağırsak Sendromu OTOİMMÜNİTENİN başlaması için en önemli etkenlerden biridir. Herhangi otoimmün hastalık oluşması diğer otoimmün hastalıkların oluşmasını hızlandırmakta ve kolaylaştırmaktadır. CROHN HASTALIĞI da bir otoimmün hastalıktır.
Yapılan incelemelerde sindirim sistemi florasında oluşan hasar sağlıklı donörden yapılacak TOTAL GASTROİNTESTİNAL FLORA NAKLİ ile tedavi edilir ve biyoçeşitliliği yüksek ve sağlıklı flora kazandırılırsa GERÇİRGEN BAĞIRSAK SENDROMU tedavi edilebilir.
Yapılan klinik araştırmalar göstermektedir ki CROHN HASTALIĞI tesbit edilen hastaların sindirim sistemi florasında çoğunlukla orta-ileri derecede hasara rastlanmaktadır. Bu hastalara yapılan TOTAL GASTROİNTESTİNAL FLORA NAKLİ ciddi remisyonla (iyileşme) birlikte bu remisyon dönemlerinin uzun olmasını sağlamaktadır. Bundan dolayı daha az atak gözlenen hastalarda CROHN HASTALIĞINA bağlı gelişen komplikasyonlar (bağırsak tıkanıklığı, fistül, fissür, apse vs.) azalmaktadır.
CROHN HASTALIĞINDA bir diğer güncel popüler tedavi olan GAİTA NAKLİ veya FECAL MICROBİAL TRANSPLANTATİON (FMT) olarak bilinen yöntemle sağlıklı donörden alınan ve bir takım işlemlerden geçirilen gaita (dışkı) kolonoskopik olarak hasta kişinin kalın bağırsağına transplante edilir. FMT işlemi de CROHN HASTALIĞI tedavisinde etkili bir yöntemdir. Fakat TOTAL GASTROİNTESTİNAL FLORA NAKLİ Crohn Hastalığında ALTIN STANDART tedavidir.